HOND EN EMOTIE
Als je 20 jaar geleden tijdens een wandeling met je hond een andere eigenaar sprak en het dan over emotie van een hond had, werd je (waarschijnlijk wel achter je rug om) uitgelachen. Niet dat dit regelmatig voorkwam, want ook ik had niet zoveel met honden iets menselijks toedichten. Tegenwoordig denk ik daar onder invloed van het lezen van artikelen en het daarna koppelen aan eigen ervaring met onze vierpoters , toch wel genuanceerder over. In de Europese wetenschap was het trouwens bepaald niet ingeburgerd om er van uit te gaan dat een hond emotie had. En ook de behavioristen, Amerikaanse wetenschappers, vonden het vreemd om aan een dier menselijke eigenschappen toe te kennen. Een hond kon niet jaloers zijn, of rouwen om een dierbare. Dit was alleen aan mensen toebedeeld.
Door invoering van MRI en Deep brain stimulation werd hardnekkig volhouden dat alleen mensen over emoties beschikken, ook in de wetenschap aan het wankelen gebracht. Omdat er door middel van deze technieken gemeten kon worden hoe bepaalde hersensystemen met elkaar worden verbonden en van daar uit emotie is af te lezen, werd het een stuk aannemelijker dat hondeneigenaren die al eens hadden beweerd dat hun hond boos kon worden, toch gelijk konden hebben. Er is bewezen dat van alle zoogdieren - waaronder wij mensen ook vallen - het hersenschema in ieder geval zeer gelijkend is. Natuurlijk zijn de maten van de hersendelen onderling, afwijkend van mens en hond. Maar de verbinding via de neurotransmitters die een bepaalde boodschap verzenden, volgt door toediening van bijvoorbeeld elektrische signalen dezelfde weg bij alle zoogdieren als het om emoties gaat. Ook primaten hebben dezelfde hersenindeling, zij het dat zij niet dezelfde oppervlakte hebben. Het voorhoofd, waarachter de prefrontale kwab zetelt, is bij de mens groter.
Gemeten is dat alle zoogdieren lichaamseigen stoffen tussen de verschillende hersensystemen verzenden als er een bepaalde emotie achter zit. De emotie die dan naar voren treedt, zet zich om in gedrag. Emotie is dus wezenlijk anders en niet gelijk aan gedrag. Het gedrag is een vorm die naar buiten komt als een emotie is gecreëerd. Bijvoorbeeld de emotie "angst". Als een hond angst laat zien kan dit op verschillende manieren. Eerst wordt er een boodschap via verschillende hersensystemen gestuurd. Daarna toont de hond via zijn gedrag hoe erg hij angst ervaart. Het kan zijn dat het systeem de haren overeind zet bij 'lichte' angst, maar als de angstsignalen een ergere vorm doorgeven kan de hond gaan verstijven van angst en dus 'bevriezen'. Dit is een minder gelukkig gedragspatroon want een aanvaller kan de hond zonder achtervolging te grazen nemen. De andere vorm is vluchten en als dit niet meer kan wordt er gevochten. Iets dergelijks hebben ook wij mensen. Wij kunnen verstijven van angst en dan geen voet meer verzetten, maar in andere gevallen kunnen wij ook vluchten. En als die mogelijkheden er niet zijn gaan we ons verdedigen door te vechten.
Jammer dat bij ons soms de emoties te hoog op lopen en dat wij dan met name voor de laatste vorm 'vechten' kiezen. Eigenlijk zouden wij altijd moeten bevriezen, maar ja...wat is wijsheid als die ander dan wel de kans heeft om toe te slaan? Daarom is het beter om gewoon weg te lopen.
Bert Nieuwenhuis.
