KAMPEN – Vijf jaar heeft ze eraan gewerkt, maar afgelopen zaterdag kon dr. Iet Erdtsieck (76) dan eindelijk een aantal exemplaren van ‘De stilte doorbroken’ signeren. Het lijvige boek van de historica over de 250-jarige geschiedenis van de Kamper vrijmetselaarsloge Le Profond Silence is een academisch werk, maar ook goed leesbaar voor niet-academici. Erdtsieck: “Ik heb geprobeerd om vooroordelen en geheimzinnigheid rondom de vrijmetselarij weg te nemen.”
Hoe bent u op het idee gekomen om dit boek te schrijven?
“De Kamper vrijmetselaarsloge Le Profond Silence heeft mij vijf jaar geleden gevraagd of ik dat wilde doen, want in 2020 viert de loge haar 250-jarig bestaan. Men wilde toch graag een jubileumboek hebben. Het was een tijdrovende bezigheid, maar ik heb het met genoegen geschreven. De broeders hebben uiteindelijk al het archiefmateriaal laten zien, zonder restricties.”
Vrijmetselarij, is dat niet iets van spannende films en boeken?
“Zeker niet. In de 19e eeuw had de vrijmetselarij in Kampen een grote maatschappelijke functie. Ze hadden bijvoorbeeld een bank, waar middenstanders krediet konden krijgen. Een goede vrijmetselaar wil een beter mens worden. Dat kan door de mensheid te dienen, door mensen te ondersteunen die sociaal of economisch buiten de boot vallen. Ik heb geprobeerd om vooroordelen en geheimzinnigheid rondom de vrijmetselarij weg te nemen, hoewel vrijmetselaars die geheimzinnigheid juist hartstikke mooi vinden. Terwijl er eigenlijk niets geheim is. Er komen heel veel mensen met Open Monumentendag in de loge. Ook veel ouderen die het vroeger griezelig vonden. Maar een vrijmetselaar doet geen mens kwaad.”
Zijn er tegenwoordig nog veel vrijmetselaars in Kampen?
“Le Profond Silence heeft nog ongeveer vijftig broeders. Dat zijn er behoorlijk veel. Door de tijd heen zie je golfbewegingen. De bloeitijd van de vrijmetselarij was in de 19e eeuw. In die tijd was Kampen een liberale stad. Eens in de veertien dagen kwamen de mannen bij elkaar; daarvan stond dan een advertentie in de Kamper Courant. Uiteindelijk is Kampen een conservatieve stad geworden. De loge bestond nog steeds, maar die was wel in zichzelf teruggetrokken.”
De titel van uw boek is ‘De stilte doorbroken’. Welke stilte heeft u doorbroken?
“Ik heb het boek opgedragen aan de broeders van Le Profond Silence, wat ‘de diepe stilte’ betekent. De anonimiteit van de Kamper loge is door deze publicatie in wezen doorbroken. De rijke jongemannen die de loge in 1770 hebben gesticht, hielden bijeenkomsten in een particulier huis. Van die bijeenkomsten mocht toen nog niemand weten.”
Alleen mannen kunnen ingewijd worden in de vrijmetselarij. U hebt als vrouw toegang gekregen tot de archieven. Hoe bijzonder is dat?
“Nou, het is niet gebruikelijk. Het is ook niet gebruikelijk om een vrouw te vragen voor het schrijven van een dergelijk boek. Maar de vrijmetselaars zijn heel aardig tegen mij geweest. Ze zien mij niet als een bedreiging voor het genootschap, anders hadden ze mij niet gevraagd.”
Wat moeten we ons voorstellen bij de archieven van Le Profond Silence?
“Het archief van de loge is groot. Ik heb meer dan genoeg informatie kunnen vinden in krantenartikelen, kasboeken, huishoudelijke reglementen en notulen. De notulen zijn de beste bronnen. Informatie over de tijd tussen 1900 en 1940 was wel schaars; voor die periode heb ik veel uit kranten en secundaire bronnen moeten halen.”
Heeft u een persoonlijk hoogtepunt beleefd tijdens het archiefonderzoek?
“In 1945 heeft de loge haar eigen gebouw terug moeten kopen. Er waren toen nog maar vijf vrijmetselaars over. De benedenverdieping van het pand werd altijd verhuurd; de bovenverdieping was voor de vrijmetselarij. Er was halverwege de trap een hekwerk. Dat hek heeft ook een symbolische betekenis. Uit een nota blijkt dat de vijf teruggekeerde broeders zo snel mogelijk het hek hebben laten repareren. Dat vond ik mooi. Die vijf mannen hadden de moed om opnieuw te beginnen. Het hoofdstuk waarin dat aan bod komt, vond ik het mooiste om te schrijven.”
Bent u ook tegen moeilijkheden aangelopen bij de totstandkoming van het boek?
“Bijna niet, maar één ding is mij niet gelukt. Ik had heel graag een foto willen vinden van André Jäger, de voorzittend meester van Le Profond Silence na de Tweede Wereldoorlog. Maar mijn zoektocht bleef zonder resultaat. Het heeft lang geduurd voordat ik het opgegeven heb. Ik heb ongelofelijk veel respect voor André Jäger. Ik heb hem nooit gekend, maar toch.”
“Het boek kan voor 34,50 euro gekocht worden bij The Readshop Bos, maar is ook te bestellen op www.vrijmetselarij-kampen.nl. De opbrengst van de verkoop is volledig voor de loge bestemd.”
