Stadsgidsen Gerrit Eijlander en Harry van Dijk vertellen bezoekers van Kampen de bonte verhalen van onze stad. Veel Kampenaren kennen echter deze geschiedenissen nog zelf, dus tijd om ze op te halen. In deze rubriek laten zij de geschiedenis spreken. Daarbij vragen ze ook om uw medewerking. Wilt u uw verhaal kwijt over bv. de sigarenindustrie, Berk, de visserij, de oorlog, mail uw idee dan naar dekampenarenvan@gmail.com, bel 06-12128847 of bezoek ons op Facebook ‘de Kampenaren van…’.
Brunnepe, Slagersweg en visrokerij: een stel apart
Achter in Brunnepe, aan het Slagersplein, staan op een idyllische locatie, op een steenworp afstand van de IJssel, de restanten van de ‘Vischrookerij van Van Heerde’. De rokerij is in 1881 gebouwd door G.A. Kroes, scheepstimmermansknecht in Brunnepe. Het bijbehorende dubbelhuis ‘Molenzicht’ in 1886. Het huis kreeg deze kenmerkende naam omdat het uitkeek op de houtzaagmolen van Swart. Slagersweg en -plein zijn vernoemd naar de heer Slager die er in 1886 als geldbelegging een, inmiddels afgebroken, rij woningen liet bouwen.
Van Kroes tot De Stichting Vischrookerij
Om voor Brunnepe en Kampen de unieke rokerij te behouden, zetten Roel Vahl en Job Jager zich met veel vrijwilligers in voor het behoud. In het gezellige huis van Roel aan de Slagersweg, vertellen zij dat de overgebleven visrokerij na 1886 verschillend malen van eigenaar is verwisseld, tot in 1925 de laatste uitbreiding door Reumer en Van Heerde. Voordat de grond en het gebouw in 1955 in handen komt van de gemeente Kampen, zijn zij de laatste eigenaren.
De Schokkers, nieuwe bedrijvigheid en werk
Door de komst van de Schokkers in 1859 kreeg Brunnepe een toename van zo’n 500 mensen, waaronder veel vissers. Zij waren hier al bekend omdat zij al hun vis ernaartoe brachten om te laten roken. Voor Brunnepe betekende dit dat er meer bedrijvigheid kwam. Er kwamen rokerijen, zeil-, touw en blokmakerijen en een scheepswerf. Waar nu de Balkstraat is was een haven.
[Even een wist-je-datje: Brunnepe is ouder dan Kampen; de naam is afgeleid van ‘Brun Aqua’, wat bruin water beteken]
Het roken van vis
Visroken is van oudsher een gebruik met veel voordelen, zoals een langere houdbaarheid en smaak. Het hele jaar door werd er gerookt, waar alleen vette vis geschikt voor is.
Palingroken bijvoorbeeld ging als volgt: de vis werd schoongemaakt, daarna, voor verbetering van de smaak, 10 tot 30 minuten in een zoutbak gelegd. Dan opgehangen en de volgende dag gerookt. Reden was dat de vis zijn vocht verloor, daardoor het rookproces verkortte en dus minder hout nodig was. Voor het roken werd afvalhout van de klompenmakerijen gebruikt, het z.g. peppelhout (populier). Eikenhout gaf een scherpere smaak aan de vis en werd alleen voor bepaalde vissoorten gebruikt.
Het verhaal van de visdiefstal
Roel vertelt de anekdote van de diefstal van vis: In de rokerij van Pé Reumer verdwenen grote hoeveelheden vis als sneeuw voor de zon. Werknemers werden daarom aan het eind van de werkdag min of meer gefouilleerd, maar niemand bleek vis bij zich te dragen. De diefstallen gingen echter onverminderd door. Tot het een voorman opviel dat één van de rokers wel heel vaak bezoek kreeg van zijn brood brengende kinderen. Toen zij opgewacht werden door een agent, bleek dat zij onder hun kleding vis mee naar huis namen. Het spel was uit, de roker kreeg ontslag.
Het einde van de visvangst
Na de aanleg van de afsluitdijk in 1932 liep de visvangst terug. De Zuiderzee werd zoet en de naam veranderde in IJsselmeer. Door verdere inpoldering stopte de visserij rond 1960 omdat er geen brood meer mee te verdienen viel. Momenteel is de visrokerij dichtgemaakt met schotten. De deuren en bijbehorende gevelstenen worden op een andere plek bewaard.
De toekomst van de rokerij.
In 2006 is de stichting ‘Visrokerij Van Heerde en Reumer, Slagersplein te Brunnepe’ opgericht. Die is al jaren bezig om de gebouwen in oude staat terug te brengen. In Nederland is het de enige in originele staat verkerende rokerij [!].
Daarbij hebben zij grote plannen voor de toekomst. Allereerst natuurlijk het herstel van de panden en visrokerij. Daarna het inrichten van de dubbele woning “Molenzicht” als Brunneper Buurt Museum, met o.a. als thema’s: visserij en Brunneper geschiedenis met de daarbij behorende archieven. Ook het verhaal van de Schokkers in Brunnepe zal belicht worden en demonstraties worden gegeven. De haringinleggerij is dan ook te bezichtigen, het verleden komt als het ware terug. De oude palingboot van Reumer, gebouwd in 1913, zal tentoongesteld worden en in de IJssel een aangemeerde Botter. Deze kan bezichtigd worden, of op meegevaren om een demonstratie van het vroegere vissen te ervaren. Alles zal onderdeel worden van een interessante wandeling door Brunnepe.
Nieuwsgierig geworden?
Ga er een keer kijken, er loopt vast en zeker wel een Brunneper die zijn hondje uitlaat en u graag alles over de rokerij kan vertellen.
De Kampenaren van... De Groenestraat.
De Kampenaren van... Het Kleinste Huisje.
De Kampenaren van... De Hanzestad Compagnie.
De Kampenaren van... Kampereiland.
J. Kanis | vrijdag 15 mei 2020 15:46