Kortgeleden vroeg burgemeester Bort Koelewijn mij als voorzitter van de Industriële Club Kampen een bijdrage te leveren voor een brandbrief (eigenlijk video) vanuit de regio Zwolle. De gemeenten maken zich grote zorgen over de financierbaarheid van de taken die bij gemeenten op het bord liggen.
Gemeenten moeten al veel meer doen dan vroeger. Vroeger werden rijkstaken door het rijk uitgevoerd. Nu hebben gemeenten allerlei extra taken, zoals in het sociaal domein, de WMO, de jeugdzorg. Daar komen actueel bij de financiële gevolgen van de maatregelen in verband met ‘het virus’. Die gevolgen zijn groot. Gemeenten ervaren een enorme druk op de liquiditeitsbegroting.
Als ondernemers zagen wij dit al gebeuren en keken er naar. Als ondernemers kunnen we hieraan helaas weinig doen. Onze handen jeuken maar de lokale overheid laat zich kennelijk niet lenen voor meer bedrijfsmatige aanpak. Ik denk ook dat de gemeenten deze situatie van tekorten niet hebben veroorzaakt. Het is de rijksoverheid die volgens mij continu faalt. Landelijk wordt een ’uitdaging’ geconstateerd, maar in plaats van dat probleem aanpakken en oplossen, wordt het probleem verlegd naar de regio of naar een sector zelf. Dat noemt men dan deregulering, zelfsturing. Het is mijns inziens evenwel een ordinaire en foute afschuifmentaliteit. Ik noem een paar voorbeelden.
Roeptoeteren in Den Haag dat het stikstofprobleem wordt veroorzaakt door de boeren, maar landelijk wordt wel bevorderd dat Nederland het tweede exportland is in de agrarische sector. Het is dan niet zo verwonderlijk dat in ons kleine landje milieuproblemen ontstaan.
Tweede voorbeeld: rechters hebben het rijk teruggefloten ten aanzien van de verantwoordelijkheden ter behoud van het milieu (onder meer pfas: 18 maanden geleden had niemand hiervan gehoord). Worden hiervoor verantwoordelijke personen op het ministerie aangesproken vanwege falen? Ik heb het nergens kunnen teruglezen.
Derde voorbeeld: zorgtoeslagaffaire. Op rijksniveau worden ambtelijke misdrijven gewoon bedekt. Vierde voorbeeld: de rijksoverheid blijkt niet in staat vermogensmisdrijven op te sporen, dus wordt de financiële sector opgezadeld met een verlinkcultuur. Accountants, notarissen en banken moeten hun klanten bij de FIOD aangeven als ook maar de minste aanleiding bestaat dat een burger of bedrijf zich niet netjes aan de regels houdt.
Vijfde voorbeeld: het ministerie heeft geen oplossing voor de organisatie van zorg voor jongeren en zwakkeren in de maatschappij. Het ministerie/ de rijksoverheid verzint de ‘oplossing’, maar niet heus: gooi het probleem maar over de schutting bij de gemeenten. Het rijk geeft niet de bijbehorende financiële middelen. Het rijk geeft niet de bijbehorende expertise. Wat is het gevolg? Gemeenten zijn genoodzaakt de lokale belastingen te verhogen. De gemeenten kunnen de taak niet aan waardoor lokaal zoals in Kampen wordt gesproken van het bestaan van zorgcowboys. De lokale belastingen stijgen enorm. De kwaliteit van het werk van de gemeenten komt verder onder druk te staan.
Als ondernemers staan we erbij en kijken we ernaar. Maart 2021 staat de Tweede Kamerverkiezing gepland . Wat zullen ze in Den Haag zich weer op de borst kloppen, ik zie Rutte al op tv: kijk eens naar onze gevulde schatkist, ondanks corona. En kijk eens: de rijksbelastingen gaan niet omhoog! Nee, duh, lokaal wel extreem en intussen staan de gemeenten op het randje van faillissement.
Vanuit een helikopter zie ik de volgende beweging: maatschappelijke problemen worden aangekaart bij het bestuursorgaan waar een oplossing gevraagd wordt, het ministerie. Het ministerie, ‘het departement’, haalt de schouders op en adviseert de Tweede Kamer het maar ergens anders neer te leggen. Dat gebeurt ook, maar daarmee wordt het probleem alleen maar verlegd. Geld en knowhow wordt niet meegeleverd. De volgende keer gaat het precies andersom. We hebben het eerder gezien: centraliseren en dan weer decentraliseren. Vroeg of laat komt er opstand in de regio omdat het dus weer niet werkt. Dan krijgen we huilie, huilie, parlementaire enquêtes en dergelijke repeteerwekkers. Dan wordt ingegrepen. Intussen zijn slachtoffers gemaakt, maar daar praat op termijn toch niemand meer over.
Vanuit een helikopter zie ik een stoelendans. Er zijn steeds minder stoelen.
De oplossing? Zo makkelijk is het natuurlijk ook niet. Het lijkt mij belangrijk dat gemeenten meer gaan samenwerken. Als meer evenwaardige partners van het ministerie kunnen zij dan in medebewind beter taken uitvoeren. Ik heb er al eerder een lans voor gebroken: hef de 350 gemeenten en 12 provincies op en maak ongeveer twintig regionale overheden, waaronder natuurlijk onze regie Zwolle. Neem experts als ambtenaren aan in de verschillende taakvelden, beloon ze fatsoenlijk en maak uniform beleid. Dan zullen er ook geen cowboys meer zijn, want die worden dan door de overheid zelf uitgefilterd. Roep verantwoordelijke ambtenaren op de ministeries ter verantwoording, in plaats van een minister naar huis sturen als er onbetrouwbare elementen op ministeries zitten. Het is alleen maar symboolpolitiek. Neem de burgers en de ondernemers in de regio serieus, win het vertrouwen terug door de kloof tot de overheid te verkleinen. Alleen dan zullen ondernemers weer vertrouwen in de overheid krijgen. Dat is broodnodig voor investeringen.
Hans Both
voorzitter Industriële Club Kampen
Bert | maandag 20 juli 2020 15:29