Wie maar even kijkt, ziet in Kampen de middeleeuwse stad heel duidelijk liggen: de poorten, de stadsmuren, het klooster van de monniken, de haven. Ik vind het heerlijk, want ik houd van de middeleeuwen. Modern Kampen is wat dit betreft een beeld voor wie we als moderne mensen zijn: als je goed leert kijken, zie je ook in ons moderne mensen zo maar de middeleeuwse fundamenten.
De middeleeuwen maken veel meer deel uit van jezelf dan je denkt. Denk bijvoorbeeld eens hieraan: wij moderne Nederlanders zijn individualisten. We merken dat pas als het schuurt met andere culturen. Ik hoorde bijvoorbeeld een verhaal van een Chinees meisje dat in Nederland ging studeren. Ze was precies gaan doen wat haar ouders en iedereen van haar verwachtten: business management. Maar hier aangekomen stelden haar Hollandse vriendinnen een vraag die gewoon echt nog nooit bij haar opgekomen was: ‘en wat wil je zelf?’
Dat is individualisme. Andere culturen stellen die vraag niet. Ze bedenken de vraag niet eens, want je bent geen los individu. Maar waarom zijn wij individualisten en de chinezen niet? Steeds meer gedetailleerd onderzoek toont aan dat dit uit de middeleeuwen komt, toen is de basis daarvoor gelegd. De oorsprong is de omwenteling van het christendom: er veranderde iets in de harten en hoofden en dat werd vervolgens uitgewerkt in nieuwe vormen van recht en macht in kerk en samenleving. Het heeft te maken met het punt dat je christendom niet erft zoals nationaliteit of ras of zo: christendom is een kwestie van antwoorden op een roepstem. Deze middeleeuwse revolutie ligt aan de basis van die vraag van de vriendinnetjes. In China snappen ze dat niet, in de Arabische wereld niet. Ik vind overigens wel dat ons individualisme nu doorslaat, maar dat is voor een andere keer om over de bomen.
Ds. Guus Labooy
Literatuur bv: L. Siedentop, Inventing the Individual. The Origins of Western Liberalism (2014)
